هنوز به طور کلی از این طرح پرده برداری نشده است اما در صورت موفقیت این طرح قرار است در سایر شهرها نیز اجرایی شود. این طرح که به نوعی "فاز پنجم" اصلاح قیمت بنزین است، معایب و مزایای خاصی دارد که در ادامه می‌خوانید.

° رعایت عدالت اجتماعی و اعطای سهمیه بنزین به تمام افراد

 

° کاهش مصرف سوخت در افراد پرمصرف

 

° بهره‌مندی خانوارهای کم‌درآمد از منابع موجود

 

° کاهش هزینه‌های اجتماعی

 

° جلوگیری از ایجاد شوک تورمی

 

° عدم بهره مندی افراد نابلد از این طرح

 

بسیاری از کارشناسان بر این باورند، به دلیل این که بخش قابل توجهی از جمعیت کشور خود را ندارند، از یارانه بنزین نیز محرومند و این طرح برای ایجاد عدالت اجتماعی است.

اما عدالت اجتماعی به چه قیمتی؟ با اجرای این طرح بی‌شک قیمت بنزین و سایر حامل‌های انرژی افزایش خواهد یافت و فردی که خودرو ندارد و با اتوبوس، تاکسی و... تردد می نماید. گرفتار افزایش کرایه قیمت وسایل نقلیه خواهد شد. اجرای این طرح افزایش قیمت بنزین بی شک بر کرایه های وسایل نقلیه عمومی، تاکسی و تاکسی اینترنتی تأثیرگذار است و با توجه به عدم نظارت دقیق بر ناوگان حمل و نقل کرایه ها سر به فلک خواهد کشید.

دنیای اقتصاد در مطلبی یک طرفه بدون توجه به نیازهای جامعه نوشت: در حال حاضر برای یک خودرو سهمیه 60لیتری در نظر گرفته می‌شود که این سهمیه اگر به افراد اختصاص یابد با توجه به بعد خانوار می‌تواند 20لیتر یارانه 1500تومانی در ماه در نظر گرفته شود. بنابراین بدون تغییر در قیمت‌ها، همان میزان سهمیه توزیع می‌شود، اما این سهمیه‌‌‌ها به جای خودروها به افراد تخصیص می‌‌‌یابد تا آنها درخصوص این سهمیه تصمیم بگیرند. در شرایط کنونی این طرح مزایای متعددی دارد: نکته اول اینکه در این طرح به نیمی از افراد جامعه که خودرو ندارند، سهمیه تعلق می‌گیرد. این افراد عموما جزو خانوارهای کم‌‌‌درآمد هستند که می‌توانند این سهمیه را نگه دارند یا در بازار متناسب با عرضه و تقاضا بفروشند. حتی سیاستگذار می‌تواند در زمان نیاز به کاهش مصرف، سیاست‌های تشویقی یا اعتباردهی را بر مبنای بنزین ذخیره‌‌‌شده به این افراد ارائه کند. نکته قابل‌‌‌توجه این است که شاید این سهمیه در یک خانوار کم‌‌‌جمعیت تک‌‌‌نفره رقم قابل‌‌‌توجهی نباشد، اما به عنوان مثال در یک خانوار پنج‌‌‌نفره، می‌تواند بخش قابل‌‌‌توجهی از هزینه‌‌‌ها را پوشش دهد. مزیت دیگر، این است که این سناریو اثر تورمی نخواهد داشت و تنها این امکان وجود دارد که قیمت نسبی برخی از کالاها را متاثر کند که البته اثر آن محدود خواهد بود؛ بنابراین یک طرح حمایتی بدون اثر تورمی اجرایی خواهد شد. در شرایط کنونی، نمی‌توان بدون توجه به انتظارات تورمی طرحی را اجرایی کرد. مزیت بعدی این است که اجرای این سیاست نیاز به تغییر قیمت و تبعات اجتماعی آن را کاهش می‌دهد. همچنین با اجرای آن، نفع اقتصادی مردم با نفع اقتصاد ملی و سیاستگذار همراه خواهد شد. مزیت دیگر این است که با اجرای این طرح، اعتماد مردم، به‌‌‌خصوص کم‌‌‌درآمدها، به آشکارسازی یارانه پنهان بازخواهد گشت و بخش قابل‌‌‌توجهی از مردم پشتیبان آن می‌‌‌شوند. این موضوع زمینه را برای آشکارسازی سایر حامل‌‌‌های انرژی بازخواهد گذاشت و می‌تواند مقدمه‌‌‌ای برای آزادسازی قیمت حامل‌‌‌های انرژی باشد. به طور کلی، شرط موفقیت این طرح این است که حمایت عمومی را در پی داشته باشد؛ در غیراین‌‌‌صورت با شکست روبه‌‌‌رو خواهد شد. مزیت چهارم نیز این است که این موضوع الگوی مصرف را به‌‌‌خصوص در افراد پردرآمد تغییر خواهد داد. به طور مثال یک خانوار تک‌‌‌نفره که دو ماشین دارد، در مدل جدید به جای 120 لیتر بنزین یارانه‌‌‌ای تنها 20لیتر دریافت می‌کند و مجبور است بقیه مصرف خود را با قیمت بالاتر تامین کند. به نظر می‌رسد که اجرای این طرح در مناطق آزاد می‌تواند یک گام رو به جلو باشد، اما یک نکته مبهم وجود دارد؛ اینکه آیا اجرای آن در یک منطقه آزاد و جزیره می‌تواند به کلان‌شهری نظیر تهران تعمیم یابد یا خیر؟ بنابراین شاید اجرای آزمایشی آن در یک منطقه دیگر می‌توانست نتایج بهتری برای سیاستگذار داشته باشد. نکته مهم این است که همان‌طور که عنوان شد این طرح در فاز آزمایشی نیز باید حمایت عمومی را داشته باشد، در غیراین‌صورت در همان فاز آزمایشی نیز ممکن است با چالش‌هایی روبه‌رو شود. در نهایت نکته دیگر اینکه شرایط کنونی درخصوص اعطای سهمیه به خودروها نه تنها عادلانه نیست، بلکه رضایت افراد پردرآمد را در پی دارد که تغییر اجرای این سیاست می‌تواند گام نخست در این مسیر باشد.

علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت در رابطه با افزایش قیمت حامل‌های سوخت گفت:  آنچه امروز در رسانه‌ها با عنوان گرانی بنزین منتشر شده صحیح نیست و سو برداشت از نامه معاون محترم اقتصادی دولت است.

 

وی افزود: قرار نیست بنزین گران شود و دولت به دنبال تصمیمات یک شبه نیست. حتما اگر قرار باشد تصمیمی گرفته شود که در زندگی جاری و عمومی مردم اثر بگذارد جوانب مختلف آن سنجیده می‌شود.

 

فریدون عباسی دوانی عضو کمیسیون انرژی مجلس، در خصوص تکرار افزایش قیمت، مانند آبان ۹۸ گفت: پدیده آبان ۹۸ به عنوان یک مدل نمی‌توانیم در نظر بگیریم، آن یک ندانم‌کاری و یک کار غلط بود. یعنی طرحی که می‌توانست درست و با آرامش در جامعه انجام شود، به غلط انجام شد، به نوعی سوءمدیریت بود بنابراین نمونه خوبی برای ارزیابی نیست. مدل اجرایی در آبان ۹۸ وجود نداشت، همه در بی‌خبری بودند و بعد هم دستگاه اجرایی گفت من در جریان نبودم. نمی‌شود که دولت یا رییس دستگاه اجرایی در جریان نباشد؛ بنابراین این اتفاق قابل ارزیابی نیست که ما بتوانیم در مورد آن اظهارنظر کنیم.

 

وی با اشاره به اینکه ندانم‌کاری و سوءمدیریت آبان ۹۸ تکرار نخواهد شد، افزود: اگر به صورت مرحله‌ای پیش برویم و طرح‌های مختلف در کمیسیون‌های کارشناسی بررسی شود و اندیشکده‌های مختلف، اتاق بازرگانی و بخش خصوصی نظر دهند؛ یعنی یک داده‌برداری از جامعه انجام شود که نظر جامعه چیست. بر مبنای این موارد یک مدل درست کنند و در یک جای کوچکی خارج از کاغذ و کامپیوتر آن را اجرا کنند و بازخورد‌ها و عواقب آن را بررسی کنند و اصلاحاتی روی طرح انجام دهند تا روش نهایی استخراج شود، لزوما اثر تورمی نخواهد داشت. این موضوع نیاز به زمان دارد، وقتی موضوع بودجه در مجلس و همین‌طور هزینه‌ها و درآمد‌های دولت مشخص شود می‌توان اظهار نظر کرد.