برای بررسی وضعیت حضور زنان در شرکت‌های بیمه، ابتدا باید کلیاتی از وضعیت حضور بانوان در فعالیت‌های اقتصادی کشور را ترسیم کرد. بر اساس آخرین اطلاعات مرکز آمار، تعداد کل شاغلین در اقتصاد ایران در تابستان سال ۱۴۰۱ برابر با ۲۳.۷ میلیون نفر برآورد شده که از این بین، بخش خدمات با ۵۱ درصد، صنعت با ۳۳ درصد و کشاورزی با ۱۶ درصد بیشترین نیروی کار را به خود اختصاص داده‌اند. نرخ مشارکت اقتصادی زنان در بخش‌ خدمات ۱۸.۳ درصد، کشاورزی ۱۶.۱ درصد و صنعت ۱۱.۱ درصد است. لازم به ذکر است که در سال ۱۳۹۵، نرم مشارکت اقتصادی زنان حدود ۱۶.۳ درصد بوده که در سال ۱۳۹۸ با کمی افزایش به ۱۷ درصد می‌رسد، اما با ورود کرونا به کشور، همان سهم اندک نیز کاهش یافته و به حدود ۱۳.۹ درصد می‌رسد (شکل ۱).

حضور فعال زنان در جایگاه‌های مختلف صنعت بیمه

اگرچه وضعیت اشتغال و سهم زنان در چند سال اخیر با فرازونشیب‌هایی همراه بوده، اما وضعیت در صنعت بیمه اندکی متفاوت است. بررسی آمار نشان می‌دهد تعداد کل کارکنان صنعت بیمه در سال ۱۳۹۷، برابر با ۲۰.۷ هزار نفر بوده و زنان با حدود ۶.۴ هزار نفر، سهمی برابر با ۳۱.۵ درصد را به خود اختصاص می‌دادند، اما در سال‌های اخیر حضور زنان در شرکت‌های بیمه با رشد بیشتری نسبت به متوسط همراه بوده، به نحوی که تا پایان سال ۱۴۰۰، از کل تعداد کارکنان این صنعت که ۲۳.۲ هزار نفر است، سهم زنان با ۰.۷ واحد افزایش، به ۳۲.۲ درصد رسیده و جمعیتی برابر با ۷۴۶۶ نفر را تشکیل می‌دهد. شکل (۲) سهم بانوان و آقایان را از کل کارکنان صنعت بیمه نشان می‌دهد.

اگرچه سهم بانوان در دهه ۹۰ تقریباً حدود ۳۱ درصد بوده، اما به لحاظ تعداد کارکنان با سرعت بالایی رو به افزایش بوده که نشان از بزرگتر شدن صنعت بیمه (افزایش تعداد شرکت‌های بیمه خصوصی و همچنین افزایش تعداد نیروی انسانی شرکت‌ها) دارد.

آمار ارائه‌شده متوسط صنعت بیمه است و سهم کارکنان زن را به تفکیک شرکت‌های بیمه نیز می‌توان مورد بررسی قرار داد. تا پیش از سال ۱۳۹۹، سبد توزیع نیروی انسانی هیچ شرکت بیمه‌ای به عدد ۵۰ درصد برای بانوان نرسیده بود،اما بررسی آخرین آمار موجود که مربوط به سال ۱۴۰۰ است، نشان می‌دهد شرکت بیمه تعاون سهم بیش از ۴۰درصدی بانوان از تعداد کل کارکنان را دارند.

شمار فراوان زنان متخصص در صنعت بیمه

بدیهی است که صرفاً بررسی تعداد کارکنان و مقایسه سهم آنها به تنهایی نمی‌تواند نشانگر نقش بانوان در شرکت‌های بیمه باشد و به همین دلیل باید بررسی با جزئیات بیشتر و بر اساس مدرک تحصیلی آنان نیز مد نظر قرار گیرد تا میزان بهره‌مندی شرکت‌های بیمه از تخصص بانوان مشخص شود. تقسیم‌بندی کارکنان شرکت‌های بیمه بر اساس مدرک تحصیلی نشان می‌دهد که به صورت کلی بخش عمده‌ای از کارکنان صنعت بیمه (۵۲.۲ درصد) دارای مدرک لیسانس هستند و حدود ۲۳.۷ درصد مدرک فوق‌لیسانس یا بالاتر دارند. نکته قابل توجه این است که حضور بانوان با تخصص بالاتر در صنعت بیمه نسبت به آقایان بیشتر است، به طوری که ۲۵.۶ درصد از کل بانوان شاغل در صنعت بیمه دارای مدرک فوق‌لیسانس و بالاتر هستند و این عدد در آقایان حدود ۲۳ درصد است. این مورد در شاغلان با مدرک لیسانس نیز قابل توجه است؛ ۶۰ درصد از بانوان دارای مدرک لیسانس و تنها ۴۸.۵ درصد آقایان دارای این مدرک هستند. شکل ۴ سهم مدرک تحصیلی به تفکیک جنسیت را نشان می‌دهد.

لازم به ذکر است که بررسی سابقه کاری کارکنان زن نشان می‌دهد حدود ۶۰ درصد از افرادی که مدرک لیسانس یا فوق‌لیسانس و بالاتر را دارند، دارای سابقه کمتری از ۱۰ سال هستند، این درحالی است که دقیقاً در نقطه مقابل، بیش از ۶۰ درصد از بانوانی که دارای مدرک فوق‌دیپلم و پایین‌تر هستند، سابقه کاری بیش از ۱۱ سال دارند که نشان می‌دهد ورود بانوان با تخصص بالاتر در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است. این مورد به وضوح در شکل ۶ نیز قابل نمایش است.

نکته‌ دیگری که می‌تواند حائز اهمیت باشد، این است که باید تخصص بانوان در این حوزه نیز مد نظر قرار گیرد. میزان بهره‌مندی از افراد با مدارک علمی می‌تواند تا حدی این مورد را روشن کند. از آنجا که تعداد کارکنان شاغل در شرکت‌های بیمه متفاوت است، به همین منظور از سهم تعداد بانوان با مدرک علمی مشخص استفاده می‌شود. در صورتی که مدارک تحصیلی به فوق‌دیپلم و پایین‌تر، لیسانس و در نهایت فوق‌لیسانس و بالاتر تقسیم‌بندی شود، شرکت‌ بیمه تعاون، در زمره شرکت های بیمه ای دارای بیشترین سهم از بانوان با مدرک فوق‌لیسانس و بالاتر هستند.

نیاز به تدوین سیاست‌های حمایتی برای زنان صنعت بیمه

زنان نقش مهم و اثرگذاری در پیشبرد اهداف شرکت‌ها بازی می‌کنند و توجه ویژه به بهبود نقش آنها، نیازمند تدوین سیاست‌های جدید است که جز با شناخت وضعیت فعلی میسر نمی‌شود. در این گزارش وضعیت بانوان شاغل در شرکت‌های بیمه به صورت کلی بررسی شد. در حال حاضر حدود ۲۳.۲ هزار نفر در شرکت‌های بیمه مشغول فعالیت هستند که از این بین، بانوان با سهم ۳۲.۲درصدی، جمعیت حدود ۷.۴ هزار نفری را تشکیل می‌دهند.

اگرچه عمده بانوان شاغل در صنعت بیمه، دارای مدرک لیسانس هستند، اما بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد ۶۱ درصد از افرادی که سابقه‌ کمتر از ۱۰ سال دارند، دارای مدرک فوق‌لیسانس و بالاتر هستند که نشان‌دهنده این است که در سال‌های اخیر صنعت بیمه به سمت جذب بانوان با تحصیلات بالاتر رفته است. همچنین شرکت بیمه تعاون، بانوان با مدرک تحصیلی فوق‌لیسانس و بالاتر بیشتری را جذب کرده‌است.

* شایان توجه است که در این گزارش آمار و ارقام مربوط به بیمه تعاون به صورت جداگانه در نظر گرفته شده است.