برخی از کارشناسان معتقدند این طرح منجر به رونق اقتصادی در کشور خواهد شد اما در مقابل نیز باید دید این رونق اقتصادی با کدام بودجه قرار است ایجاد شود؟
کسری بودجه دولت در سال جاری یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که آن مواجه است و هزینه‌های ساخت مسکن نیز به بیش از هر متر چهار میلیون تومان رسیده است، بنابراین به نظر می‌رسد زوایای مختلف چنین طرح‌هایی باید بیش از این مشخص شود تا همچون طرح‌های گذشته مجدداً منجر به هدر رفتن منابع و ساخت خانه‌هایی خالی از سکنه نشود.
در همین رابطه گفت و گویی با محمود جامساز، اقتصاددان و تحلیلگر مسائل اقتصادی صورت گرفته که شرح آن را در زیر زیر می‌خوانید:
مسئله مسکن در کشور ما به یک پدیده منحصر به فرد و حل نشدنی تبدیل شده است، بسیاری از خانوارها اکنون فاقد مسکن بوده و به رغم آنکه در قانون اساسی بر زمینه سازی برای مسکن افراد تاکید شده، دولت‌ها در این زمینه بسیار قصور کرده‌اند و منابع ملی و سپرده‌های خرد مردمی که در بانک‌ها برای اعتبار دهی به بخش خصوصی تجمیع شده و بخشی از آن باید به عنوان تسهیلات مسکن برای افراد فاقد مسکن در نظر گرفته شود، با رانت‌های زیادی همراه شده و بیشتر تسهیلات به سمت فعالیت‌های غیر مولد و غیر تولیدی هدایت شده که توسط افراد رانت خوار و رانت جو که به قدرت‌هایی در درون دیپلماسی متکی هستند استفاده شده است.
در زمان ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد، پروژه مسکن مهر کلید خورد که در حدود ۱۵۰ هزار میلیارد تومان از منابع ملی برای این طرح استفاده شد که برخی از واحدهای آن پس از سال‌ها، هنوز به مرحله بهره برداری هم نرسیده است.
در مکان‌یابی و رساندن خدمات دولتی از قبیل آب، برق تلفن و فاصله این مجتمع‌ها با شهرهای محل کار مردم منجر شد از این طرح استقبال چندانی نشود، علاوه بر این به دلیل اختلاس‌ها و فسادهایی که در عرضه مصالح در آن زمان وجود داشت، در ساخت این واحدها از مصالح بسیار ضعیف استفاده شد که مشکلاتی را برای ساکنان ایجاد می‌کرد، همچنین این واحدها در برابر زلزله ناکارآمد بوده و نتیجه آن در زلزله سر پل ذهاب مشاهده شد به طوری که در این زلزله، مسکن مهر فرو ریخته و بسیاری از ساختمان‌ها با عمر بیش از ۳۰ سال برجای ماند و این طرح مشکل مسکن را حل نکرد.
آیا وعده ساخت یک میلیون مسکن در سال عملی است؟
دولت‌هایی نیز وعده ساخت یک میلیون مسکن در سال را می‌دهند که عملی نمی‌شود، متأسفانه مردم به وعده‌های مسئولان دیگر اعتماد ندارند زیرا این وعده‌ها تحقق نمی‌یابد و هیچ کسی هم پاسخگو نیست. وزیر مسکن یکی از کشورهای آسیای میانه، وعده ساخت ۱۰۰ هزار مسکن را داده بود اما فقط موفق به ساخت ۷۰ هزار مسکن شد، زمانی که در مجلس برای پاسخگویی احضار شد، در برابر نمایندگان خود را به آتش کشید که منجر به آتش گرفتن فرد کناری او نیز شد.
سیاستمداران دنیا اینگونه در برابر مردم خود احساس مسئولیت می‌کنند اما سیاستمداران ایران فقط وعده‌های تو خالی می‌دهند. یکی از مهم‌ترین و پرچالش‌ترین موضوعاتی که دولت سیزدهم با آن مواجه است، مسئله مسکن است. وزیر راه و شهرسازی دولت سیزدهم که پیش از این نیز سابقه وزارت نفت را در کارنامه خود دارد در جلسه دفاع از برنامه‌های خود از مجلس از ساخت چهار میلیون مسکن در چهار سال آینده خبر داد و ریاست جمهور نیز این وعده را تأیید کرد.
مشخص نیست برای ساخت این تعداد مسکن در این مدت کم چگونه برنامه‌ریزی شده و چه منابعی برای اجرای آن در نظر گرفته‌اند. در کشور ما طرح‌های هزینه دار در حالی تصویب می‌شود که درآمد لازم برای آن از پیش مشخص نشده، این روش سال‌ها است در کشور ما در حال انجام بوده و منجر به تخریب پایه‌های اقتصاد ایران شده است. به عنوان نمونه در پروژه‌های عمرانی هرساله طرح‌های زیادی تصویب شده و درآمدهای زیادی نیز به آن اختصاص داده می‌شود که در نهایت دولت مجبور است برای آن درآمدهای واهی ایجاد کند تا بتواند بودجه متوازنی به مجلس ارائه دهد در نهایت نیز آنچه باید برای پروژه‌های عمرانی و زیرساخت‌های کشور استفاده شود، صرف هزینه‌های جاری دولت خواهد شد.
اجرای چنین طرحی چه میزان هزینه برای دولت به دنبال دارد؟
دولت روز به روز فربه‌تر شده و هزینه‌های آن در سال ۹۹ نسبت به سال ۹۲، بیش از هفت برابر افزایش یافته است. طرحی که برای ساخت یک میلیون واحد مسکونی در سال پیش بینی شده نیز به نظر بلندپروازانه است. کشور اکنون علاوه بر کمبود منابع ریالی با کمبود منابع ارزی نیز رو به رو است، همین موضوع باعث شده در چند ماه ابتدایی سال با بیش از ۱۵۰ هزار میلیارد تومان کسری بودجه مواجه بوده و پیش بینی می‌شود تا پایان سال این رقم به حدود ۴۰۰ هزار میلیارد تومان برسد.
برای تأمین منابع ساخت این تعداد مسکن وعده تخصیص ۲۰ درصد تسهیلات بانکی داده شده و این در حالی است که بانک‌ها به دلیل نداشتن ذخایر کافی، اغلب با پرداخت آن مخالفت کرده‌اند، علاوه بر این اکنون ساخت هر واحد ۸۰ متری را به همراه ۲۰ متر مشاعات بیش از ۶۰۰ میلیون تومان هزینه دارد، بنابراین در طول سال بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان هزینه برای ساخت یک میلیون مسکن لازم است.
علاوه بر این، پیش از این پیش بینی می‌شد با رفتن ترامپ و برگزیده شدن بایدن به عنوان رئیس جمهور آمریکا، درهای دنیا به روی ایران باز شده و تحریم‌ها لغو خواهد شد اما این پیش بینی تحقق نیافت که ناشی از اشتباه مسئولان در نگاه به سیاست‌های دنیا بوده است. در حال حاضر مذاکرات بسیاری برای احیای برجام انجام شده که هیچیک به نتیجه نرسیده است، پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم نیز بسیاری معتقدند به دلیل یک دست شدن تفکر سیاسی مجلس و دولت ممکن است بسیاری از کارهایی که در دولت قبل انجام نشده بود در این دولت انجام خواهد شد.
بنابراین برای ساخت این تعداد مسکن در هر سال بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان هزینه لازم است که مشخص نیز چگونه تأمین خواهد شد، به نظر می‌رسد این طرح نیز از جمله وعده‌هایی است که به نتیجه نخواهد رسید.
آیا بودجه کافی برای این طرح در کشور وجود دارد؟
اقتصاد ایران نیاز دارد که هر طور شده با غرب رابطه برقرار کرده و به دامن شرق نیفتد، باید توازن مناسبات بین غرب و شرق در ایران حفظ شود. هر کشوری در این شرایط اکنون نیازمند همکاری با سایر کشورها بوده بنابراین ایران نیز باید در زنجیره اقتصاد جهانی قرار گیرد تا شکوفا شده و رشد کند. اقتصاد ایران هر ساله بیشتر به نفت وابسته شده و در این سال‌ها که به واسطه تحریم‌ها، درآمدهای نفتی کاهش جدی داشته است.
امروز خط فقر به شدت افزایش یافته و به ۱۱ میلیون تومان رسیده که حدود ۷۰ درصد جمعیت را اکنون با سختی برای خرید نیازهای اساسی خود مواجه کرده است. کسانی که اکنون اجاره نشین هستند به سختی از پس پرداخت کرایه‌ها بر آمده و هرسال عده زیادی در شهرها به مناطق و محلات ارزان‌تر تغییر مکان می‌دهند، به جای تقسیم ثروت، فقر بین مردم ایران تقسیم شده است.
آیا مردم توانایی خرید این مسکن‌ها را دارند؟
تراز تجاری ایران کاهش جدی داشته و مشتریان خارجی خود را از دست داده است، نمی‌توان در این شرایط به دور خود دیوار کشید و از خودکفایی و وابسته نبودن به دنیا سخن گفت زیرا اکنون وابستگی معنای خود را از دست داده است و برقراری روابط اقتصادی بین کشورهای دنیا ضروری بوده و در قالب همکاری معنا می‌شود. در مقابل اینکه کشوری فقط با چندین کشور روابط خارجی برقرار کند، محدودیت و وابستگی ایجاد کرده و با این روش‌ها ایران به کشورهایی همچون روسیه و چین که تراز اقتصادی بالاتری دارند وابسته شده است.
اکنون مسکن خالی و آپارتمان‌هایی با قیمت ۱۰۰ میلیون تومان در ماه در تهران وجود داشته و میانگین قیمت هر متر مسکن در تهران ۳۰ میلیون تومان محاسبه شده که آرزوی خانه دار شدن را از بسیاری خانوارها گرفته است. در دنیا پژوهشی انجام شده که نشان داده امکان صاحب مسکن شدن در ایران نسبت به سایر کشورها در پایین‌ترین حد ممکن است.
آیا وام یک میلیارد تومانی مسکن می‌تواند این مشکل را حل کند؟
وام یک میلیارد تومانی مسکن نیز دردی از مردم دوا نمی‌کند. تا زمانی که یک متر مربع مسکن ۳۰ میلیون تومان بوده و حقوق فردی که تحصیلات دانشگاهی دارد فقط پنج میلیون تومان باشد بدون هیچ هزینه‌ای فقط شش ماه طول می‌کشد تا فرد بتوان یک متر مسکن خریداری کند، چنین وضعیتی در هیچ جای دنیا تا کنون وجود نداشته که فقط ناشی از فساد در سیاست گذاری کشور است.
بیش از سه هزار و ۸۰۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی در کشور وجود دارد، بخشی از این نقدینگی در بخش مسکن صرف شده اما در ویلاها و مسکن‌های لاکچری بوده که مشکلی از مردم عادی حل نمی‌کند. تعداد معدودی از میلیونرهای دلاری در ایران وجود دارند که مجله فوبز تعداد آنها را حدود ۲۵۰ هزار نفر ارزیابی کرده است، این افراد غنایم را بین خود تقسیم می‌کنند و به گونه‌ای رفتار می‌کنند که گویی سرمایه‌های کشور غنیمت جنگی آنان است. این طرح بسیار بلندپروازانه بوده و در شرایطی که با عدم امکانات و منابع مواجه هستیم، امکان تحقق آن وجود ندارد.
عناوین مهم :
