نگاهی به تجربیات جهانی در مورد سن بازنشستگی و پایدارسازی صندوق‌های بازنشستگی
الفباخبر - گروه بیمه:در ایران بر اساس قوانینی که در سال 1354 وضع شده، سن بازنشستگی عادی در سازمان تامین‌اجتماعی برای مردان 60 و برای زنان 55 سال به تصویب رسیده است. این درحالی است که در آن مقطع نرخ امید به زندگی در ایران برای مردان 57,6 سال و برای زنان 57,4 سال بوده که هم‌اکنون متوسط سن امید به زندگی برای بانوان به 75 سال و برای آقایان به 73 سال افزایش یافته است.
به گزارش الفباخبر ،در ایران بر اساس قوانینی که در سال ۱۳۵۴ وضع شده، سن بازنشستگی عادی در سازمان تامین‌اجتماعی برای مردان ۶۰ و برای زنان ۵۵ سال به تصویب رسیده است. این درحالی است که در آن مقطع نرخ امید به زندگی در ایران برای مردان ۵۷,۶ سال و برای زنان ۵۷,۴ سال بوده که هم‌اکنون متوسط سن امید به زندگی برای بانوان به ۷۵ سال و برای آقایان به ۷۳ سال افزایش یافته است. مطابق مقررات جاری قانون تامین‌اجتماعی (ماده ۷۶) بیمه‌شده‌ای که با حداکثر سابقه بیمه‌پردازی (۳۰سال) و ۵۰ سال سن بازنشسته شود، با توجه به شاخص سن امید به زندگی، ۲۴ سال مستمری (به‌طور میانگین) دریافت خواهد کرد و ضمن استفاده خود و افراد تحت تکفلش از تعهدات درمانی، پس از فوت بازنشسته نیز قاعدتاً مستمری متعلقه به بازماندگان واجد شرایط وی اعم از همسر، والدین، فرزند انتقال خواهد یافت.
براساس اصول جهانی و علمی بیمه‌های اجتماعی، تعدد سن جهت بهره‌مندی از مزایای مستمری از چالش‌های مهم یک صندوق بازنشستگی است که مصداق بارز آن در صندوق تأمین‌اجتماعی، تعریف شروط سنی متفاوت در یک ماده قانونی (ماده ۷۶ قانون تامین‌اجتماعی و تبصره‌های ذیل آن) است. در تبصره یک ماده ۷۶ قانون تامین‌اجتماعی، جهت بیمه‌شدگانی که ۳۰ سال تمام اشتغال و بیمه‌پردازی داشته‌اند، با دارا بودن ۵۰ سال سن برای مردان و ۴۵ سال سن برای زنان، امکان بازنشستگی پیش‌بینی شده و در تبصره ۲ ماده مذکور، با حذف شرط سنی برای مردان و زنانی که ۲۰ سال تمام یا ۲۵ سال متناوب در مشاغل سخت و زیان‌آور اشتغال داشته، قاعده جدیدی را وضع کرده است. همچنین است در تبصره ۴ ماده موصوف که به موجب آن زنان کارگر با داشتن ۲۰ سال سابقه کار و ۴۲سال سن می‌توانند درخواست بازنشستگی کنند. مضاف بر تشتت شروط سنی، شاهد سوء‌استفاده مکرر از خلاء‌های قانونی مانند تغییر صندوق متبوع توسط زنان در اواخر بیست سال سابقه خدمت در دستگاه‌های دولتی و اشتغال حداقلی (بعضاً حتی یک ماه) در مشاغل مشمول قانون کار جهت بهره‌مندی از شرط سنی مقرر در تبصره ۴ مزبور و همچنین تلاش برای همسان‌سازی عناوین شغلی سخت و زیان‌آور توسط بیمه‌شدگان به‌منظور بهره‌مندی از مزایای مشاغل سخت و زیان‌آور با حداقل سن (۳۸ سال) هستیم که تماماً موجبات اضمحلال یک صندوق بیمه‌ای را فراهم خواهد آورد.
در این شرایط، متأسفانه تاکنون اقدام جدی و مؤثری در خصوص اصلاح شرط سنی در تبصره یک و ۴ ماده ۷۶ قانون مذکور با شرح آسیب‌های پیشگفت، صورت نپذیرفته است. این درحالی‌است که با توجه به مطالعات تشخیصی و تطبیقی با سایر کشورهای پیشرفته و با عنایت به شاخص مهم افزایش سن امید به زندگی و لحاظ امر غیرقابل انکار افزایش جمعیت سالمند ایران و کاهش نیروی شاغل و مولد و نتیجتاً صعود ناگهانی جمعیت مستمری‌بگیر که با توجه به افزایش سن امید به زندگی در ایران، قاعدتاً سال‌های متمادی از این سازمان مستمری دریافت خواهند کرد؛ در سال‌های نه چندان دور به جهت تحمیل بار مالی گزاف به این سازمان، متأسفانه شاهد رسیدن زودهنگام این سازمان بزرگ مردم‌نهاد به نقطه سربه‌سری خواهیم بود. از طرفی نباید از نظر دور داشت که در بعد اجتماعی نیز اصلاح سن بازنشستگی، موجب پایداری و تقویت مالی صندوق‌های بازنشستگی شده و بستر و امکان ارائه خدمات بهتری از سوی صندوق‌های مذکور به افراد تحت پوشش را میسر می‌سازد.
علاوه براین از آنجاکه اشتغال، هویت اجتماعی افراد است، بازنشستگی در سنین پایین که افراد کماکان دارای پتانسیل تلاش و کوشش جهت نیل به اهداف شغلی هستند، ضمن اتلاف نیروی با تجربه و مولد جامعه، موجبات ایجاد حس سالمندی زودرس در مستمری‌بگیر و افسردگی ناشی از آن و قاعدتاً اثرات مخرب آن بر جامعه را فراهم می‌آورد. پدیده وقوع بازنشستگی در ابتدای ۵۰ سالگی از نقطه‌نظر بیمه‌ای نیز موجب ورود مجدد مستمری‌بگیران به چرخه اشتغال به‌رغم دریافت مستمری بازنشستگی می‌شود و نه تنها موجب تحمیل بار مالی بلاجهت بر صندوق‌های بیمه‌ای کشور می‌گردد؛ بلکه به دلیل ارزان بودن نیروی بازنشسته و عدم تمایل به بیمه شدن، علاوه بر وقوع پدیده‌هایی چون فرار بیمه‌ای، به صورت غیرمستقیم مانع از ورود و پذیرش جوانان در چرخه اشتغال خواهد شد که این امر زمینه‌ساز بروز آسیب های جدی اجتماعی خواهد بود.
مقایسه متوسط سن بازنشستگی در ایران و جهان حاکی از آن است که در سطح جهانی، سن بازنشستگی به‌طور متوسط ۶۲،۵ سال و در ایران ۵۱،۵۳ سال است که حدوداً ۱۱سال از متوسط جهانی کمتر است.
جامعه جهانی به دو صورت اقدام به اصلاح پارامتریک سن بازنشستگی کرده است: ۱- افزایش تدریجی سن بازنشستگی به تناسب افزایش سن امید به زندگی ۲- افزایش یکباره سن بازنشستگی با توجه به افزایش سن امید به زندگی. در این زمینه توجه به تجربه برخی کشورها در زمینه اصلاحات پارامتریک، می‌تواند در زمینه تدوین و طراحی برنامه اصلاحی برای توانمندسازی صندوق‌های بازنشستگی کشور و برقراری توازن نسبی میان منابع و مصارف این صندوق‌ها راهگشا باشد.
*آلمان: افزایش تدریجی سن بازنشستگی از۶۵ سال و ۷ماه در سال ۲۰۱۸ به ۶۷ سال در ۲۰۲۹ (افزایش یک ماه در هرسال تا سال ۲۰۲۳ و ۲ ماه در هرسال تا ۲۰۲۹)
*انگلستان: برای مردان سن ۶۵ سال به صورت تدریجی از ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ به ۶۶ سال افزایش یافته است و از ۲۰۲۶ تا ۲۰۲۸ به ۶۷ سال افزایش می یابد. برای زنان نیز سن بازنشستگی از ۶۳ سال به صورت تدریجی به ۶۵ سال تا اکتبر ۲۰۱۸ و سپس به ۶۶ سال از ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ افزایش یافته و به سن ۶۷ سال از ۲۰۲۶ تا ۲۰۲۸ افزایش می یابد.
*ژاپن: سن بازنشستگی زنان و مردان از ۶۰ و ۵۵ سال به ۶۵ سال به ترتیب در سال های ۲۰۳۰ و ۲۰۲۵ افزایش خواهد یافت.
*روسیه: در سال ۲۰۱۷ سن بازنشستگی برای “کارمندان خدمات دولتی” زن و مرد به ۶۳ و ۶۵ سال افزایش یافته و در سال ۲۰۱۸ پس از تنش های بسیار در نهایت لایحه افزایش سن بازنشستگی به تصویب رسید که به موجب آن تا سال ۲۰۲۸، حداقل سن بازنشستگی به طور تدریجی برای مردان به ۶۵ سال و برای زنان به ۶۰ سال افزایش می یابد و در صورتی که مردان ۴۲سال و زنان ۳۷ سال سابقه داشته باشند، می توانند درخواست بازنشستگی پیش از موعد نمایند.
*ترکیه: افزایش تدریجی سن بازنشستگی زنان از۵۸ و مردان از ۶۰ به ۶۵ سال (برای زنان از سال ۲۰۳۶ تا ۲۰۴۴ و برای مردان از ۲۰۳۶ تا ۲۰۴۸)
*هلند: در سال ۲۰۱۶ مقررشد سن بازنشستگی برای بازنشستگی پایه تا سال ۲۰۲۲ به ۶۷ سال و سه ماه افزایش یابد و پس از آن متناسب با امید به زندگی افزایش پیدا نماید.
*یونان: سن بازنشستگی از ۵۸ به ۶۲سال افزایش یافت.
*مجارستان: افزایش یکباره سن بازنشستگی زنان از ۵۵ سال و مردان از ۶۰ سال به ۶۲ سال در ۲۰۱۶ و افزایش تدریجی از ۶۲ به ۶۵ سال تا ۲۰۲۲.
*ایالات متحده: از سال ۲۰۲۱ به ازای هر سال دو ماه به سن بازنشستگی افزوده می شود. مستمری کاهش یافته در سن ۶۲ سالگی امکان پرداخت شدن دارد.
*سوئد: سن بازنشستگی متغیر ۶۲ تا ۶۸ سال برای مستمری مبتنی بر درآمد که در سال ۲۰۲۳ یک سال افزایش می یابد. مستمری تضمین شده در ۶۵ سالگی که تا سال ۲۰۲۳ به ۶۶ افزایش می یابد. هر دو نوع مستمری از سال ۲۰۲۶ مبتنی بر تغییرات نرخ امید به زندگی قرار خواهند گرفت.
*بلغارستان: تا سال ۲۰۲۳ هر سال ۲ ماه تا رسیدن به سن ۶۷ سال سن بازنشستگی افزایش می یابد. تا سال ۲۰۲۹ به ازای هر سال یک ماه افزایش سن بازنشستگی تا رسیدن به ۶۵ سالگی وجود دارد. سن بازنشستگی برای زنان تا رسیدن به سن ۶۵ سال در سال ۲۰۳۷ به ازای هر سال ۲ ماه افزایش وجود خواهد داشت.
براساس مطالعات کارشناسی، نظام بازنشستگی کشور و سازمان تأمین‌اجتماعی به‌عنوان مهم‌ترین و فراگیرترین صندوق بازنشستگی کشور، با چالش‌هایی در زمینه عدم تعادل و توازن فی‌مابین منابع و مصارف مواجه است و نرخ پشتیبانی در این صندوق به زیر ۵ رسیده که کمتر از استانداردهای جهانی است و وقوع این چالش در شرایطی است که سازمان تأمین‌اجتماعی به‌عنوان بزرگ‌ترین سازمان بیمهگر کشور که بیش از ۴۵ میلیون نفر را تحت پوشش دارد، با اجرای طرح‌های دایمی چون متناسب‌سازی مستمری، در تأمین هزینه‌های مربوطه با مشکلات جدی مواجه شده است و این درحالی است که در چنین شرایط نگران‌کننده‌ای در حال حاضر این سازمان نه تنها با طرح‌های پایدارکننده صندوق‌های بیمه‌ای از سوی نهادهای تصمیم‌گیر مانند مجلس شورای اسلامی مواجه نیست، بلکه متأسفانه مستمراً با طرح‌هایی چون حذف یا کاهش سن بازنشستگی بدون توجه به مساله مهم تفاوت سن بازنشستگی و امید به زندگی روبه‌رو بوده است.
انتهای پیام
عناوین مهم :
