سه کشور فرانسه و آلمان و انگلیس موسوم به تروئیکای اروپایی روز پنجشنبه در بیانیه‌ای مشترک در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پس از تکرار ادعاها و اتهام‌زنی‌ها علیه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان مدعی شدند که به راه‌حل دیپلماتیک برای رفع تردیدها درباره ماهیت فعالیت‌های اتمی ایران متعهد هستند.
تروئیکا در این بیانیه که یک نسخه آن در تارنمای وزارت خارجه انگلیس منتشر شد با اشاره به تدابیر جبرانی ایران در برجام و تکرار ادعاهای پادمانی درباره برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان، مدعی شدند: پیشرفت‌های هسته‌ای ایران به طور قابل‌توجهی به امنیت بین‌المللی آسیب می‌زند و معماری جهانی منع اشاعه را تضعیف می‌کند.
آنها ادعا کردند: ما در کنار شرکای بین المللی خود برای رسیدن به بهترین راه حل درخصوص رفع تردیدهای فزاینده در مورد ماهیت برنامه هسته‌ای ایران به رایزنی‌ها ادامه خواهیم داد. ما همچنین به یک راه حل دیپلماتیک متعهد و برای استفاده از تمامی اهرم‌های دیپلماتیک برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای آماده هستیم.
تروئیکا بدون اشاره به اقدامات داوطلبانه ایران برای حل‌وفصل مسائل ادعایی پادمانی در پی توافق اسفند ماه گذشته با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از ایران خواسته‌اند که فعالیت‌های هسته‌ای خود را کاهش دهد و «گام‌های سریع و معناداری را در راستای احیای سطح همکاری مورد توافق با آژانس برای راستی‌آزمایی و نظارت مؤثر» بردارد.
گفتنی است که ادعاهای پادمانی درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران ریشه در اسناد جعلی رژیم صهیونیستی دارد که با هدف امنیتی سازی پرونده هسته‌ای ایران، در اختیار رسانه‌ها و مقامات آژانس قرار می‌گیرد. آنچنان که بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی چهار سال پیش و در پی خروج آمریکا از برجام ادعای کشف آثار اتمی در مکان‌های اعلام نشده در ایران را مطرح کرد و ماجرا توسط رسانه‌ها دامن زده شد.
جمهوری اسلامی ایران ضمن رد ادعاهای مطرح شده همواره تاکید کرده است که تعهدات کشورها در حوزه پادمان نامحدود نیست؛ با این حال اسفند گذشته در جریان سفر دو روزه رافائل گروسی مدیرکل آژانس به تهران، به صورت داوطلبانه با فعالیت‌های راستی آزمایی و نظارت بیشتر بازرسان این سازمان، در چارچوب قانون راهبردی مجلس (قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها و صیانت از منافع ملت ایران) موافقت کرد.
در پی این توافق جلساتی در سطح کارشناسی برگزار شد و با تعاملات انجام شده از ابتدای سال جاری تاکنون، ایران و آژانس پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در ارتقاء همکاری‌های خود طبق بیانیه مشترک اسفند ۱۴۰۱ داشته‌اند. در نتیجه این روند چندین موضوع فنی بین ایران و آژانس حل و فصل شده، گفت وگوها و تعاملات ایران و آژانس افزایش یافته و گفت وگو در مورد حل و فصل موضوعات فنی دیگری در جریان است.
در بخش دیگری از بیانیه تروئیکا، سه کشور اروپایی با چشم پوشی از دلایل اصلی وضعیت فعلی برجام ادعا کردند: «ما بدون قید و شرط از ایران خواسته‌ایم تا پایبندی کامل خود را به برجام از سر بگیرد.»
آنها همچنین با نادیده گرفتن اقدام ایران در سال ۲۰۱۸ میلادی برای فعال کردن سازوکار حل اختلاف در برجام مدعی شدند که این مکانیسم در سال ۲۰۲۰ به موجب درخواست آنها فعال شد و «از آن زمان، ما با حسن نیت تلاش کردیم تا مسائل ناشی از عدم پایبندی ایران به برجام را حل کنیم. ما تمام تلاش‌های منطقی را برای مذاکره برای بازگشت به برجام انجام داده‌ایم، که برای آن توافق‌های قابل قبولی در ماه مارس و بار دیگر در اوت ۲۰۲۰ مطرح شد؛ در عوض ایران به پیشرفت برنامه هسته‌ای خود ادامه داده است.»
تروئیکا در تداوم اتهام‌پراکنی علیه فعالیت‌های اتمی ایران ادعا کردند: تصمیم ایران برای توقف اجرای تعهدات برجامی، از جمله پروتکل الحاقی، به طور جدی بر قابلیت‌ها و فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارت آژانس تأثیر گذاشته است.
آنها درباره لغو مجوز تعدادی از بازرس‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از سوی ایران که درچارچوب حقوق حاکمیتی مطرح در ماده ۹ موافقتنامه جامع پادمان صورت گرفت نیز، مدعی شدند: تصمیم ایران برای حذف بازرسان با تجربه در ماه سپتامبر «مستقیما و به طور جدی بر توانایی آژانس برای انجام مؤثر فعالیت‌های راستی آزمایی خود در ایران، به ویژه در تأسیسات غنی سازی تأثیر می‌گذارد».
در بیانیه سه کشور اروپایی پیشرفت‌های اتمی ایران در چارچوب قانون راهبردی مجلس (قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران) «فراتر از همه توجیهات غیرنظامی معتبر» توصیف و عنوان شده است: ما به عنوان پاسخ مستقیم به عدم پایبندی جدی ایران به تعهدات برجامی، هماهنگ کننده این توافق را در جریان تصمیم خود مبنی بر عدم ادامه لغو بیشتر تحری‌ها بر اساس برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ قرار دادیم. در صورتی که ایران به طور کامل به تعهدات خود برجام پایبند باشد، این گام‌ها برگشت‌پذیر هستند.
تروئیکا با نادیده گرفتن تعهدات خود در برجام از ایران خواسته‌است که به اجرای کامل توافق بازگشته و برای حل‌وفصل مسائل پادمانی با آژانس بین‌المللی به طور کامل همکاری کند.
ایران پس از امضای برجام در سال ۱۳۹۴ با هدف لغو تحریم‌های ظالمانه، به عنوان کشوری مسئولیت پذیر، تعهدات خود را بدون عیب و نقص اجرا کرد و این مساله در ۱۶ گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد تائید قرار گرفت. اما پس از ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید، تحریم‌هایی که به واسطه برجام رفع شده بود، با تصمیم یکجانبه وی برای خروج از این توافق در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ (۸ می ۲۰۱۸) بازگردانده شد.
جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۱۸ سازوکار حل اختلاف را در چارچوب کمیسیون مشترک برجام در سطح وزیران امور خارجه اعضای باقی‌مانده در این توافق فعال کرد. در نتیجه این نشست، طرف‌های عضو برجام با صدور بیانیه‌ای، ۱۱ تعهد را برای جبران خسارت‌های اقتصادی ناشی از اقدام یکجانبه آمریکا مطرح کردند.
اما اجرای نامتوازنِ این توافق از یک طرف و فشارهای ناشی از اعمال و تشدید تحریم‌های یکجانبه آمریکا از طرف دیگر، باعث شد تا یکسال پس از خروج آمریکا از برجام، در نهایت در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ (۸ می ۲۰۱۹) شورای‌عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران تصمیماتی در راستای متوقف کردن گام به گام اجرای اقدامات داوطلبانه تعهدات هسته‌ای با اعطای فرصت‌های ۶۰ روزه به دیپلماسی، اتخاذ کند.
ایران تا یک سال پس از خروج آمریکا از برجام به تمامی تعهداتش ذیل این توافق عمل کرد تا به کشورهای اروپایی که وعده می‌دادند آثار خروج واشنگتن از توافق را جبران می‌کنند، فرصت دهد تا برای تحقق این وعده تلاش کنند. اما با توجه به اینکه کشورهای اروپایی به وعده‌هایشان عمل نکرده‌اند، ایران نیز در چند گام تعهداتش ذیل برجام را کاهش داد.
دولت دموکرات جو بایدن پس از روی کار آمدن در ژانویه ۲۰۲۱، اقدام یکجانبه دولت سابق این کشور را برای خروج از توافق ایران و گروه ۱+۵ محکوم کرد اما همچنان سیاست های فشار حداکثری دولت دونالد ترامپ را در پیش گرفته است.
مذاکرات برای از سرگیری اجرای برجام در هشت دور با حضور نمایندگان گروه ۱+۴، اتحادیه اروپا و ایران در وین برگزار شد. هیات آمریکایی نیز به صورت غیر مستقیم در گفت‌وگوها حاضر بود. اما نتیجه مذاکرات به دلیل عواملی همچون تناقض در رفتار، تعلل در تصمیم‌گیری، زیاده‌خواهی و طرح درخواست‌های جدید از سوی آمریکا معطل ماند.
ایران به عنوان کشوری مسئولیت پذیر همواره اعلام کرده است که برای عقد توافقی پایدار و قابل اتکا که تحریم‌ها را به نحوی تضمین شده رفع کند و موضوعی به عنوان اهرم فشار جهت استفاده علیه ایران در آینده باقی نماند، آمادگی دارد.
آیت الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری کشورمان در همین پیوند تصریح کرد که تعاملات با ایران از مسیر رفتار عادلانه و عزتمندانه‌می‌گذرد. وی با بیان اینکه مذاکرات برجام تنها پرونده و دستورکار دولت سیزدهم نیست خاطر نشان کرد که چنانچه رفتار غرب با ایران اصلاح شود، مذاکرات ادامه پیدا خواهد کرد و به نتایج نیز خواهد رسید.
عناوین مهم :
