حقوق ممتاز بیمه گذار در بیمه عمر
مجید فلاحتی نژاد – کارشناس ارشد بیمه
در جریان اعتبار قراداد بیمه عمر ، حتی پیش از آنکه تعهد اساسی بیمه گر در مورد پرداخت سرمایه یا مستمری به مرحله اجرا درآید ، بیمه گذار از امتیازها و حق تقدم های مختلفی برخوردار است .
به گزارش الفباخبر،در جریان اعتبار قراداد بیمه عمر ، حتی پیش از آنکه تعهد اساسی بیمه گر در مورد پرداخت سرمایه یا مستمری به مرحله اجرا درآید ، بیمه گذار از امتیازها و حق تقدم های مختلفی برخوردار است . بیمه نامه عمر به منزله نوعی اوراق اعتباری است که با مطلوبیت پس انداز و تأمین آتیه تطبیق می کند . حقوقی که در جریان اعتبار بیمه نامه برای بیمه گذار شناخته شده است شامل 5 مورد است :
باز خرید – کاهش سرمایه – وام یا پیش پرداخت – وثیقه قرار دادن بیمه نامه عمر – تعیین استفاده کننده پس از فوت غیر از وراث قانونی
الف)بازخرید
معنای اعلام اراده بیمه گذار مبنی بر پایان دادن به روابط قراردادی او با بیمه گر است . بنابراین بیمه گذار از بیمه گر می خواهد که از راه بازخرید مبلغ محاسبه شده ای را پس از کسر هزینه های گوناگون بیمه گری بر پایه اندوخته ریاضی بیمه نامه به او پس دهد .
استفاده از این حق و اختیار ، که پیامد عمده آن خاتمه دادن به بیمه نامه عمر است در صورتی برای بیمه گذار جالب است که ادامه قرارداد فایده و مطلوبیت آغازین خود را از دست داده باشد . مثلاً در مواردی که بیمه گذار نیاز فوری به پول دارد می تواند با انصراف از ادامه قرارداد بیمه نامه خود را بازخرید نماید .
بیمه گر ملزم است که بهای بازخرید بیمه نامه را ظرف مدتی که از دو ماه نگذرد به بیمه گذار بپردازد . مگر آنکه به موجب تصویب نامه یا آیین نامه ای به علت حالت استثنایی ترتیب دیگری اتخاذ شود . ارزش بازخرید بیمه عمر بطور معمول معادل مبلغی کمتر از ذخیره ریاضی است . این کاهش ارزش به علت کسر وجوهی بابت هزینه های بیمه گر است که در نتیجه گسیختن قرارداد حاصل می شود .
شیوه محاسبه ارزش بازخرید بر پایه ضوابط کلی است که توسط بیمه گر پس از کسب موافقت و مجوز مقام های اداری صلاحیت دار انجام می شود .
برای آنکه بیمه گذاران از حقوق ممتاز و ویژه خود آگاه شوند قانون حکم می کند که بیمه گر از یک سو باید در هنگام انعقاد قرارداد بیمه گذاران را از این حقوق و مقررات آن آگاه کند و در صورت درخواست بیمه گذاران نسخه ای از این مقررات را در اختیار آنان قرار دهد . از سوی دیگر باید مبلغ ارزش بازخرید را در سررسید سالانه حق بیمه آنان اعلام کند و در این اعلامیه عملیات بازخرید و پیامدهای آن را تصریح نماید.
ب) کاهش سرمایه
این ترتیب بیشتر از بازخرید به وجود اندوخته ریاضی بستگی دارد و تقریباً تمام بیمه نامه های عمر که دارای اندوخته ریاضی هستند در این مقوله شریکند . کاهش سرمایه یا سرمایه مخفف را می توان گونه ای تغییر و تبدیل بیمه نامه آغازین تفسیر نمود که در نتیجه کاهش حق بیمه پرداختی توسط بیمه گذار حاصل می شود و تأمین بیمه گر را تا حد حق بیمه کاهش یافته کاهش خواهد داد . بدین سان سرمایه کاهشی ( سرمایه مخفف ) یک حق ممتاز و مهم است برای بیمه گذارانی که به دلایل مختلف قادر به پرداخت حق بیمه آغازین بیمه نامه نیستند .
در مورد کاهش سرمایه ( سرمایه مخفف ) دو نکته اساسی حائز اهمیت است :نخست آنکه قرارداد جدیدی وجود ندارد ، بلکه تنها یک بازنگری و تجدید نظر در قرارداد اصلی است . در واقع قرارداد اصلی ادامه می یابد و بیمه گذار می تواند سرمایه خود را کاهش دهد .
دوم آنکه در این بازنگری کل اندوخته ریاضی مورد توجه قرار نگرفته است و در واقع در اندوخته ریاضی جرح و تعدیلی صورت می گیرد و سودی که در سالهای پیشین به اندوخته ریاضی بیمه گذار تعلق گرفته پا برجاست بلکه با کاهش سرمایه سودهای آتی اندوخته ریاضی را به میزان حق بیمه کاهش یافته تعدیل می نماید .
پ) پیش پرداخت یا وام
این عمل همانند برخی دیگر از عملیات بیمه عمر به گونه پس انداز جلوه گر می شود . وام روی بیمه نامه به بیمه گذار این امکان را می دهد که مبلغی از محل اندوخته ریاضی خود دریافت کند . نظر دکترین علمای حقوق درباره ماهیت حقوقی این حق ممتاز بیمه گذار استعلام شده : در واقع بیمه گذار بخشی از طلب خود را که مرتبط با اندوخته ریاضی است از بیمه گر درخواست میکند .
قلمرو اجرایی وام روی بیمه نامه رابطه نزدیکی به وجود اندوخته ریاضی قرارداد بیمه دارد . به بیان دقیقتر این قلمرو کاربردی با مسئله بازخرید منطبق است ، چنانکه در بیمه نامه قید می شود که هر بیمه گذار می تواند با شرط وجود ارزش بازخرید تقاضای وام کند. از این شرط چنین نتیجه گیری می شود که وام یا مساعده روی بیمه نامه همچون بازخرید به طور کلی موکول به پرداخت دست کم دو سال حق بیمه است اما این بدان معنا نیست که وام روی بیمه نامه گونه ای بازخرید جزئی است بلکه به دلیل خصلت های وام چنین تصوری مردود است زیرا بیمه گذار وام را به شرط باز پرداخت به علاوه سود اخذ نموده که دوباره به اندوخته ریاضی بیمه نامه ملحق می شود و در این خلال بیمهنامه به قوت اعتبار خود باقیست در حالی که بازخرید بطور کلی رابطه قراردادی بیمه گذار و بیمه گر را منحل می کند .
ت) وثیقه قرار دادن بیمه نامه
این موضوع به طور صریح در قانون بیمه پیش بینی شده است و وسیله مفیدی در دست بیمه گذار برای تحصیل اعتبار است
از راه وثیقه گذاشتن بیمه نامه عمر بستانکار بیمه گذار حق تقدمی در مورد وصول طلب خود از بیمه گر می شود و مؤسسه یا شرکت بیمه از محل سرمایه بیمه نامه عمر بیمه گذار طلب بستانکار را می پردازد .
هنگامی که بیمه نامه عمر بدون قید استفاده کننده انعقاد شده باشد ، در وثیقه گذاشتن آن تنها از راه پشت نویسی آن با قید نام استفاده کننده وثیقه گیر و کاربرد و مصرف تأمین بیمه ای با تاریخ و امضای بیمه گذار و امضای بیمه گر انجام می شود اما در مواردی که استفاده کننده ای ( غیر قابل عزل ) در بیمه نامه مشخص شده باشد حتماً برای وثیقه گذاشتن بیمه نامه رضایت او نیز الزامی است زیرا تشکیل وثیقه موکول به رضایت صاحب حق است . اما اگر بیمه گذار استفاده کننده را قابل تغییر و یا قبل عزل در بیمه نامه اش مشخص کرده باشد نیازی به رضایت وی نیست .
ث) تعیین استفاده کننده از بیمه عمر پس از فوت غیر از وراث قانونی :
بیمه گذار باید استفاده کنندگان حقیقی یا حقوقی را در صورت حیات یا فوت بیمه شده با ذکر مشخصات کامل آنان تعیین کند و سهم هریک را مشخص نماید . در صورت عدم تعیین استفاده کننده توسط بیمه گذار ، ورثه قانونی بیمه شده به عنوان استفاده کننده در صورت فوت محسوب شده و سهم هریک بر اساس قانون ارث تعیین خواهد شد . چنانچه استفاده کننده در صورت حیات تعیین نشده باشد و یا فوت نماید شخص بیمه شده استفاده کننده تلقی می شود . هرگونه تغییر در استفاده کنندگان و سهم آنها در مدت اعتبار بیمه نامه و با درخواست بیمه گذار و موافقت بیمه شده یا ولی قانونی او امکان پذیر است مگر آنکه حق تعیین استفاده کننده یا تغییر آن در بیمه نامه به صراحت از بیمه گذار سلب شده باشد
در مورد اینکه سرمایه بیمه عمر به چه کسی تعلق میگیرد ماده 24 قانون بیمه مقرر می کند : وجه بیمه عمر که باید بعد از فوت پرداخت گردد می بایست به ورثه قانونی پرداخت شود مگر در موقع انعقاد عقد بیمه یا پس از انعقاد عقد بیمه در سند دیگری قید شده
باشد که به شخص دیگری پرداخت گردد ، که در این صورت به آن شخص پرداخت می شود .
پس این سرمایه جزء ترکه متوفی به معنای خاص وارث نیست که تقسیم شود بلکه تأسیس حقوقی خاص دارد و حقی است که مطابق قانون بیمه در حین بستن قرارداد به اشخاص ثالثی داده شده است .
بحث دیگر این است که برابر ماده 25 قانون بیمه ، بیمه گذار حق دارد ذینفع خود را در بیمه نامه عمر تغییر دهد . بنابراین بیمه گذار همواره می تواند ذینفع بیمه نامه خود را تغییر دهد . البته این امر نباید موجب شود ، تأسیس حقوقی بیمه عمر با وصیت اشتباه گرفته شود . چون مطابق ماده 839 قانون مدنی هم : اگر موصی ثانیاً وصیتی بر خلاف وصیت اول نماید وصیت دوم صحیح است ، زیرا احکام این دو با یکدیگر اختلاف دارد . مثل اینکه بر اساس ماده 843 قانون مدنی : وصیت به زیاده بر ثلث نافذ نیست مگر با اجازه وارث ، و اگر بعضی از ورثه اجازه کند فقط نسبت به سهم او نافذ است ، حال آنکه در بیمه عمر چنین قیدی وجود ندارد و قانوناً هیچ کس نمی تواند به تصمیم بیمه گذار مبنی بر اینکه ذینفع چه کسی است و سهم وی چه مقدار است اعتراض نماید . لذا بیمه عمر با ارث و وصیت اگرچه ممکن است از جهت شکلی تشابهاتی داشته باشد اما ماهیتاً
با یکدیگر تفاوت دارند و هریک دارای احکام جداگانه ای می باشند.
انتهای پیام
عناوین مهم :
