از جمله این اقدامات تلاش برای واکسیناسیون جمعی است. با این حال به اعتقاد اکونومیست کشورهای ثروتمند شورای همکاری خلیج فارس (GCC) و آن دسته از کشورهای منطقه از جمله ایران که به واکسن دسترسی بیشتری دارند، در این مسیر موفق‌ خواهند بود.

بنا بر این تحلیل واکسیناسیون از دو بعد سیاسی و اقتصادی کشورهای منطقه را تحت تاثیر قرار خواهد داد. در سال 2022 واکسن به اهرمی برای اثرگذاری در کشورهای ضعیف‌ یا نفوذ قدرت نرم توسط روسیه و چین در برخی کشورهای منطقه بدل خواهد شد و به نوعی ژئوپلیتیک خاوریانه را متاثر می‌کند. از لحاظ اقتصادی هم آن کشورهایی که در واکسیناسیون موفق‌تر بودند زودتر اقتصاد خود را احیا می‌کنند. با این حال اکونومیست می‌گوید ایران در منطقه یک استثنا است، با وجود اینکه حدود 70 درصد جمعیت خود را واکسینه کرده است، نمی‌تواند به رشد اقتصادی چندانی دست یابد.

چالش کرونا در 2022 ادامه می‌یابد

خاورمیانه در سال‌های 2020-2021 با تغییرات ناشی از بیماری همه‌گیر کرونا مواجه شد و پیش‌بینی می‌شود همچنان با چالش‌های ناشی از ویروس کرونا در سال 2022 دست و پنجه نرم کند.

کشورهای منطقه در دو سال گذشته با موج دوم، سوم و (در چند مورد) چهارم عفونت‌های کووید-19 مواجه شدند. در سال جاری میلادی نیز با ظهور انواع جدید جهش ویروس کرونا مانند انواع بسیار مسری دلتا و امیکرون این موج‌های همه‌گیری ادامه خواهد یافت. از این رو اکونومیست پیش‌بینی می‌کند که سیستم‌ مراقبت‌های بهداشتی کشورهای منطقه تحت فشار قرار گیرند و میلیاردها دلار برای برنامه‌های واکسیناسیون هزینه می‌شود. علاوه بر اینها محدودیت‌ها برای کنترل شیوع ویروس در کشورهای منطقه بسته به شرایط آن کشور با درجات مختلف ادامه می‌یابد.

اما در سال سوم همه‌گیری، نابرابری‌های عمیق منطقه بیشتر آشکار می‌شود. در حالی که بهبود اقتصادی در کشورهای ثروتمندتر خلیج فارس و اقتصادهای بزرگ‌ شتاب می‌گیرد، کشورهای فقیرتر و درگیر مشکلات از بی‌ثباتی اقتصادی و اجتماعی رنج خواهند برد.

شورای همکاری خلیج فارس برنده مسابقه واکسیناسیون

کشورهای ثروتمند خلیج فارس شامل امارات متحده عربی، قطر، کویت، بحرین و عربستان سعودی، همراه با اسرائیل و ترکیه به سمت واکسیناسیون کامل حداقل 70 درصد از جمعیت کشور پیش می‌روند. امارات متحده عربی، قطر و کویت قبلا به این سطح از واکسیناسیون دست یافته‌‎اند و بحرین، عربستان سعودی و اسرائیل نیز تا پایان سال 2021 به آنها پیوستند. ترکیه، عمان و ایران می‌توانند اوایل سال 2022 به واکسیناسیون بیش از 70 درصد دست یابند.

ایران برنامه واکسیناسیون خود را در نیمه دوم سال 2021 به طور چشمگیری عمدتا با استفاده از واکسن سینوفارم ساخت چین و تا حدی واکسن روسی اسپوتنیک وی و واکسن تولید شده توسط شرکت داروسازی بریتانیایی-سوئدی آسترازنکا گسترش داد. هدف ایران تکمیل واکسیناسیون در سال 2022 است و این هدف در کنار واکسن‌های خارجی با استفاده از واکسن‌های تولید داخل محقق می‌شود.

کشورهایی با تنش‌های داخلی یعنی فلسطین، لبنان، عراق، سوریه و یمن برای رسیدن به واکسیناسیون 70 درصد جمعیت خود در سال 2022 و حتی احتمالاً 2023 با چالش مواجهند. همین هم این کشورها را در برابر امواج آتی شیوع کرونا آسیب‌پذیر می‌کند که طولانی شدن همه‌گیری در منطقه به همراه دارد. علاوه بر این همین تداوم شیوع ویروس کرونا مشکلات دیگری مانند درگیری مسلحانه، ناامنی آب و غذا، و نارضایتی‌های اجتماعی را تشدید خواهد کرد.

 

چین و روسیه پیروز شیوع کرونا در خاورمیانه

تداوم شیوع کرونا در خاورمیانه بر ژئوپلیتیک منطقه نیز اثرگذار خواهد بود.

بنا بر پیش‌بینی اکونومیست، درگیری خاورمیانه با کرونا در سال جاری میلادی موجب می‌شود که دیپلماسی واکسن تشدید شود؛ چین و روسیه دو کشوری هستند که تا کنون در استفاده از دیپلماسی واکسن و نفوذ قدرت نرم در منطقه مهارت زیادی از خود نشان داده‌اند. از جمله میتوان به توافق چین با امارات و مصر اشاره کرد به طوریکه این کشورها به عنوان هاب تولید و توزیع واکسن در حال ظهور هستند.

روسیه و چین می‌توانند با تقویت دیپلماسی واکسن به پیشبرد برنامه‌های ژئوپلیتیکی و تجاری خود در کشورهای ثروتمند و فقیر منطقه کمک کنند.

علاوه بر این، موفقیت یا شکست برنامه‌های عرضه واکسن به شدت در سیاست داخلی کشورهایی مانند مصر، اسرائیل و ترکیه اثرگذار خواهد بود. کشورهای بزرگتر و قوی‌تر منطقه از جمله مصر، ترکیه، امارات متحده عربی، عربستان سعودی و ایران از دسترسی خود به واکسن‌ها برای کمک به کشورهای ضعیف‌تر استفاده خواهند کرد و این اهرمی برای پیشبرد اهداف دیپلماتیک این کشورها در منطقه خواهد بود.

بعید است انواع جدید کروناویروس مانند دلتا و اومیکرون آخرین باشند، به این معنی که احتمالاً اقدامات مهار به تدریج تشدید می شود و سپس در طول سال 2022 کاهش می یابد و دیپلماسی واکسن در سطح ملی و منطقه ای تقریباً به طور قطع تشدید خواهد شد.

بازیابی اقتصادی خسارات ناشی از کرونا

کشورهای شورای همکاری خلیج فارس شامل بحرین، کویت، عمان، قطر، عربستان سعودی و امارات در سال 2021 پس از رکود عمیقی که در سال 2020 تحت تأثیر همه گیری کرونا و افت شدید بازارهای انرژی جهانی رخ داده بود بود، به رشد اقتصادی بازگشتند.

افزایش تولید نفت و گاز، تقاضای قوی جهانی انرژی و قیمت نفت بالاتر از نقطه سر به سر تعادل مالی به بهبود شرایط اقتصادی و تسهیل ارائه بسته‌های حمایت اقتصادی از خانوارها و مشاغل آسیب‌پذیر کمک می‌کند.

سرمایه‌گذاری‌های دولتی و خصوصی به ویژه در عربستان سعودی و امارات از رشد اقتصادی حمایت می‌کند.

اکونومیست پیش‌بینی می‌کند، برنامه‌های واکسیناسیون انبوه به بازگرداندن بخش مسافرت و گردشگری به مسیر بهبودی کمک ‌کند و در عین حال انتظار می‌رود صادرات غیرنفتی منطقه و جریان سرمایه‌گذاری خارجی قوی‌تر شود. هر 6 کشور شورای همکاری خلیج فارس تا پایان سال 2022 به سطح تولید قبل از همه‌گیری باز خواهند گشت.

سایر اقتصادهای بزرگ در منطقه - مصر، اسرائیل و ترکیه - در سال 2022 رشد قابل قبولی را به ثبت خواهند رساند و تا سال 2026 شتاب خود را حفظ خواهند کرد.

ایران یک استثنا است

ایران یک استثنا در میان اقتصاد بزرگ‌تر خاورمیانه خواهد بود، زیرا تلاش می‌کند تا از اثرات مخرب طیف گسترده‌ای از تحریم‌های ایالات متحده فرار کند. تحریم‌ها باعث می‌شوند اقتصاد ایران در سال 2022 رشد بسیار کمی داشته باشد و سپس تا سال 2026 درگیر رکود شود.

در واقع هرچند اقتصاد ایران از شرایط کرونایی عبور می‌کند و مانند اقتصادهای بزرگ