تامین مالی زنجیره‌ای  چه مساله ای را حل می کند؟

در حال حاضر به دلیل نرخ بهره حقیقی منفی بالا، صف تقاضای تسهیلات از موسسات مالی بیشتر از منابع است. از سوی دیگر بازدهی بالاتر بازارهای سرمایه گذاری به نسبت بخش تولید، باعث شده است تا منابع بانکی به سمت سوداگری منحرف بشود. عدم تعادل میان عرضه و تقاضای پول در سیستم بانکی به شکل گیری امضاهای طلایی منجر شده و دسترسی به تسهیلات بیشتر متکی به داشتن روابط بالاتر و خاص تر است. سیستم قدیمی وام دهی صرفا متکی بر تامین وثایق است؛ اما پلتفرم جدید این امکان را ایجاد کرده است که اعتبار اقتصادی به عنوان تضمین بازپرداخت تسهیلات مورد استفاده قرار بگیرد. پلتفرم جدید پرداخت وام راه حلی برای محدودیت منابع بانکی ارائه نمی کند؛ بلکه قرار است تا دسترسی تولید کنندگان به تسهیلات بانکی را تسهیل کند.

مهمترین مفاد تفاهمنامه تامین مالی زنجیره ای بنگاه های اقتصادی

در روش قدیمی دریافت سرمایه در گردش، خریدار، فروشنده و تامین کننده به صورت جداگانه به بانک مراجعه می کردند و هرکدام یک تقاضای منفک برای تامین مالی یک قرارداد ارائه می کردند؛ در شیوه جدید، یک نهاد جدید تحت عنوان SCF Platform )زیرساخت تامین مالی زنجیره ای)  ایجاد می شود. هر بنگاه تولیدی و یا خدماتی با مراجعه به این نهاد، خریدار و تامین کننده نهاده تولید را معرفی می کند و Platform SCF به عنوان واسط میان زنجیره تولید و بانک قرار می گیرد و فرآیند تامین مالی را مدیریت می کند. به عنوان مثال، فروشنده سنگ معدنی فاکتور فروش خود را بر روی سامانه بارگذاری می کند، اگر خریدار (شرکت تولیدکننده شمش)  درخواست خرید اعتباری داشت، بانک وارد عمل می شود و این معامله را تامین مالی می کند. این موضوع در تمام زنجیره قابل تکرار است.

در طرح جدید به صورت پایلوت، دولت به سراغ هفت زنجیره در صنایع کشور رفته و از این تعداد تنها چند بنگاه بزرگ را کانون اجرای سیاست خود قرار داده است. فاز اول طرح به شکل پایلوت و آزمایشی تا پایان سال خواهد بود. در سال ۱۴۰۱دامنه پوشش این سیاست بیشتر خواهد شد.

براساس برنامه دولت، در افق ۱۴۰۴ ، نیمی از تسهیلات سرمایه در گردش بخش تولید باید از این مکانیسم تامین شود.

در تجربه جهانی، Platform SCF ها عموما نهادی مستقل از بانک ها هستند؛ اما در ایران قرار است تا خود بانک ها این مسئولیت را برعهده بگیرند.

نکته قابل توجه این است که مکانیسم تامین مالی سرمایه درگردش در جهان به سرعت به سمت استفاده از پلتفرم بلاک چین حرکت می کند و ضروری است تا نظام بانکی ایران در این مرحله متوقف نشود و عقب ماندگی خود را با تسریع در ایجاد فین تک های مبتنی بر بلاک چین جبران کند.

کاهش فاکتورسازی های صوری

مکانیسم جدید تامین مالی با الکترونیکی کردن صدور فاکتور- از طریق سامانه جامع تجارت- به دنبال حذف فاکتورهای صوری است. در تجربه فعلی، بخش از سرمایه در گردش با استفاده از فاکتورهای صوری به سمت فعالیت های سوداگرانه منحرف می شود.

بانک مرکزی به بانک ها ابلاغ کرد که از سامانه جامع تجارت برای استعلام فاکتور استفاده کنند. بنابراین از این به بعد، فاکتور فیزیکی دیگر مبنای کار هیچ بانکی نخواهد بود. این موضوع در سطح جهانی هم تجربه شده است و اجرای آن به عنوان یک پروژه بزرگ برای تامین زیرساخت ها و پشتیبانی فنی، توجیه اقتصادی دارد. این شیوه همزمان، عملکرد نظام مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر تولید و مالیات بر درآمد را بهبود می دهد و ردیابی مسیر حرکت پول را تسهیل خواهد کرد.

ایجاد تنوع در ابزارهای تامین مالی

به دلیل محدودیت منابع بانکی برای پرداخت تسهیلات مورد نیاز بخش تولید، بانک مرکزی به دنبال تنوع در ابزارهای تامین مالی است. طرح جدید قرار است تا ابزار های اعتباری مانند اوراق گام )گواهی اعتبار مولد(، برات و همچنین فاینانس را فعال کند.

برات الکترونیکی: سامانه سفته و برات الکترونیکی در چارچوب پروژه خزانه داری الکترونیک با هدف فراهم آوردن ابزار لازم برای ارائه خدمات الکترونیک در تسهیلات بانکی از مردادماه عملیاتی شده است. بانک ها با دریافت تضامین لازم، برات را به عنوان یک سند تجاری معتبر و بدون ریسک منتشر می کنند که قابل انتقال در ادامه زنجیره تولید هم می باشد.

شیوه های مبتنی بر تنزیل: در حال طی مراحل تایید و عملیاتی شدن است.

شیوه های مبتنی بر تسهیلات: در بانک ها مورد استفاده است.

شیوه های مبتنی بر اوراق بهادارسازی اسناد تجاری: به دلیل عدم نهادسازی، این مورد در دستور کار قرار ندارد.

با اعتبارسنجی بهتر، ریسک تسهیلات دهی بانک ها کاهش پیدا می کند و برروی بهبود ناترازی نظام بانکی تاثیر مثبت دارد.

کاهش متغیرهای پولی تورم زا

با این طرح امکان خروج منابع از زنجیره تولید کاهش پیدا می کند و خلق نقدینگی جدید، مابه ازای تولید کالا و خدمات خواهد داشت و عملا رشد نقدینگی تورم زا نخواهد بود و تنها حجم پول را افزایش خواهد داد.

کاهش پرداخت تسهیلات نقدی به عنوان یکی از موتورهای رشد نقدینگی. با انتقال تسهیلات در طول زنجیره تولید )استفاده از برات برای تامین مالی( از حجم تسهیلات اعطایی برای واحد تولید نهایی کاسته خواهد شد.

تقاضای تسهیلات برای تولید صوری حذف خواهد شد و سرمایه در گردش بخش سوداگری و دلالی کاهش پیدا می کند.

با اعتبارسنجی بهتر، ریسک تسهیلات دهی بانک ها کاهش پیدا می کند و برروی بهبود ناترازی نظام بانکی تاثیر مثبت دارد.

گسترش طرح تامین اعتباری سرمایه در گردش به سه سطح اجرایی تامین مالی زنجیره تولید به طور کلی در سه سطح دنبال خواهد شد:

 سطح بنگاه های اقتصادی: همان مطالب بالا است و قرار است تا سرمایه در گردش بانک ها را تامین کند.

سطح خانوار (کارت خرید اعتباری): این امکان ایجاد شده تا از همین شیوه برای ایجاد اعتبار خرید برای خانوارها و بازپرداخت اعتبار در دوره زمانی مشخص استفاده شود. این مورد همان کارت های اعتباری است که در کشورهای دیگر مورد استفاده قرار می گیرد. شیوه نامه اجرایی آن به تازگی ابلاغ شده و افراد می توانند بعد از مصرف تسهیلات در زنجیره و خرید از طریق اعتبار، بدهی خود را در اقساط ماهانه پرداخت کنند. بانک مرکزی در تلاش است در شروع کار، سهام عدالت مبنای اعتبار قرار گیرد تا خانوارها با پشتوانه این سهام، امکان استفاده از مزایای کارت اعتباری را به دست آورند.

سطح مربوط به بخش کشاورزی: قرار است تا وزارتخانه های جهاد کشاورزی و تعاون با بانک مرکزی تفاهمنامه ای را امضا کنند تا همین امکاناتی که در بخش تولید فراهم شده است، برای بخش کشاورزی هم مهیا شود.

تامین مالی زنجیره ای بنگاه های اقتصادی؛ راهی در جهت اقتصاد مقاومتی

. ۱استفاده بهینه از منابع محدود بانکی در جهت رشد اقتصادی

. ۲ایجاد یک سامانه یکپارچه تجاری برای کاهش ناکارایی ها و ناکارآمدی های این بخش

. ۳کاهش آسیب پذیری بخش تولید در برابر رانت توزیع تسهیلات بانکی

. ۴الگوسازی از این تفاهمنامه برای ایجاد نهادها و ابزارهای مالی برای تنوع و کارآمدی نظام بانکی

. ۵افزایش پوشش حمایتی از تولید داخل در شرایط تحریمی

. ۶اطمینان بخشی به نظام تولید و افزایش پیش بینی پذیری اقتصاد

. ۷افزایش جریان نقدی در بخش تولیدات داخلی: با اجرای نهایی این طرح، بخش از تسهیلات بانکی در جهت افزایش تولیدات داخلی مصرف خواهد شد.

. ۸افزایش جذابیت خرید تولیدات داخلی: کارت های خرید اعتباری می تواند بخشی از نقدینگی و تقاضای بالفعل را به سمت خرید کالاهای تولید داخل هدایت کند.

. ۹کاهش تورم

. ۱۰کاهش هزینه تولید و افزایش قدرت رقابت تولیدات داخلی

. ۱۱افزایش درآمدهای پایدار بودجه با الکترونیکی شدن معاملات و کاهش فرصت فرار