پتروشیمی‌ها در صدر جدول صنایع پرفروش‌

بخش قابل توجه افزایش نرخ رشد در این ماه را می‌توان به خاطر افزایش رشد تولید محصولات شیمیایی دانست. رشد این محصولات از 2.9 درصد در شهریورماه (نسبت به مدت مشابه) به 7.7 درصد در مهر ماه رسیده است. البته با توجه به اینکه رشد فروش این صنعت از رشد تولید آن نیز افزایش بیشتری داشته است می‌توان تقویت تقاضا برای این بخش را محرک رشد دانست و با توجه به اینکه صنعتی صادراتی است می‌تواند نشان دهنده افزایش صادرات این صنعت باشد. البته تولید در صنعت خودروسازی و قطعات نیز مانند ماه‌های گذشته رشد حدود ۲۰ درصدی داشته است که سهم قابل توجهی در رشد مثبت ماه‌های اخیر تولید صنعتی داشته است.

تغییرات موجودی انبار در صنایع منتخب

بررسی تغییرات در موجودی انبار محصولات و یا مواد اولیه، چون شاهدی از وضعیت بازار و تقاضا ارائه می‌کند، می‌تواند در پیشبینی روند آتی تولید نیز کمک کند. در جدول زیر تغییر در موجودی انبار محصولات بررسی شده است. منظور از تغییر در موجودی انبار در اینجا تفاوت در تولید و فروش است (اگر رشد تولید بیشتر از رشد فروش باشد موجودی انبار در آن دوره افزایش یافته و اگر رشد تولید کمتر از رشد فروش باشد، موجودی انبار کاهش داشته است) البته برای قابل مقایسه بودن این تغییر در موجودی انبار نسبت به میزان تولید در آن دوره نرمال شده است. روند تغییرات موجودی انبار نشان می‌دهد که اولا تغییرات در موجودی انبار در مجموع صنایع در سال‌های اخیر (به جز ماه فروردین و اردیبهشت ۹۹ که به خاطر شوک کرونا کاهش شدید عرضه وجود داشت) زیر ۳ درصد از تولید است. دوم اینکه با توجه به تحریم‌های بین‌المللی و اینکه بسیاری از صنایع در زیر ظرفیت اسمی خود تولید می‌کنند، می‌توان این فرضیه را مطرح کرد که مهمترین بازدارنده رشد تولید در بین صنایع محدودیت در تقاضای داخلی و خارجی است. از این رو بهبود در تقاضا می‌تواند محرک رشد تولید به حساب بیاید. در برهه‌های زمانی که محدودیت تقاضا وجود دارد و ظرفیت مازاد تولید در بخش عرضه وجود دارد روند رشد تولید و تغییرات موجودی انبار در خلاف جهت هم خواهد بود. به این معنی که چون تغییرات رشد تولید ریشه در افزایش تقاضا دارد و افزایش تقاضا از طریق کاهش موجودی انبار نیز خود را نشان می‌دهد. از این رو کاهش و افزایش رشد تولید صنعتی و تغییرات موجودی انبار در دوره‌های اخیر در خلاف جهت همدیگر بوده است. این مورد دوباره در ماه‌های اخیر (بعد از شوک شیوع کرونا) اتفاق افتاد و رشد مثبت همزمان با کاهش موجودی انبار شد که نشان می‌دهد تقاضای محصولات صنعتی بهبود پیدا کرده است و رشد فروش از رشد تولید پیشی گرفته است. البته در تمام این دوران شوک شیوع کرونا را از این تحلیل می‌توان مستثنی کرد چون کاهش تولید در اوایل سال ۹۹ ریشه در تعطیلی واحدهای صنعتی و بخش عرضه داشت و در آن کاهش رشد تغییرات عرضه تعیین کننده بوده است از این رو روند این دو تقریبا هم جهت بوده است.

رشد موجودی انبار خودروسازها

در بین صنایع صنعت محصولات شیمیایی که رشد تولید قابل توجهی را در مهر ماه رقم زده است، تغییر در موجودی انبار آن نیز بیش از ۱۰ درصد منفی بوده است. این بدان معنی است که رشد فروش در این صنعت بطور قابل ملاحظه‌ای بالاتر از رشد تولید بوده است. با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از محصولات این صنعت صادراتی هستند، در صنایع فلزات اساسی، خودرو قطعات و صنایع غذایی برخلاف محصولات شیمیایی رشد تولید بیشتر از رشد فروش بوده است.

 این اختلاف رشد در صنعت خودروسازی و ساخت قطعات به بیش از ۱۴ درصد رسیده است. رشد تولید در صنعت خودرو بیشتر از رشد فروش بوده است که به معنی افزایش موجودی انبار خودرو است. در میان صنایع منتخب، صنعت خودرو تنها صنعتی است که موجودی انبار آن افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است. با توجه نوسانات بازار خودرو در کشور و اختلاف قیمت کارخانه و قیمت بازار رشد کمتر فروش نسبت به تولید در این صنعت به معنی مدیریت فروش توسط شرکت‌ها است. در واقع به علت فاصله قیمت بازار و قیمت رسمی، خودروساز به انبار کردن خودرواقدام می‌کند تا در شرایط مطلوب‌تر محصول را به فروش برساند.

برخی کارشناسان معتقدند که این یک واکنش طبیعی است و اگر قیمت‌ها مطلوب باشند خودروساز انگیزه دارد که عرضه را افزایش دهد. در مقابل، گروهی دیگر از کارشناسان معتقدند که به علت انحصاری بودن بازار خودرو، عرضه کننده با تاکتیک تزریق قطره چکانی محصول به بازار قصد دارد که قیمت‌ها را افزایش دهد. به عبارت دیگر، ایجاد سقف قیمتی برای خودرو، موجب شده که خودروسازان انگیزه‌ای برای عرضه خودرو نداشته باشند.