کنش متقابل ویروس و نظام سرمایه داری
الفبا- اين واگيري که تقريبا از چهار ماه پيش در سطح کره زمين بشر را مورد حمله قرار داده بي شک واقعه اي دهشتناک است.
لوموند نوشت: اين واگيري که تقريبا از چهار ماه پيش در سطح کره زمين بشر را مورد حمله قرار داده بي شک واقعه ايست دهشتناک، اما بايد به طور نسبي در نظر گرفته شود( متاسفم اگر برخي را شوکه مي کنم): تا به امروز(١)، ٨٠ هزار کشته در مجموع کره و ١٠ هزار در مورد فرانسه را در رابطه با ارقام زير ساليانه در سطح فرانسه در نظر بگيريم: آنفولانزاي سنتي ٩٠٠٠ کشته در سال، مرگ پيشرس بدليل بيکاري ١٤ هزار ( مطالعات رسمي اينسرم)، مرگ ناشي از آلودگي هوا بين ٤٨ هزار تا ٩٠ هزار. در سطح جهاني قربانيان مسائل تنفسي: ٢.٦ ميليون نفر در سال است.
پس چرا اين بار زندگي ما اينقدر تحت تأثير قرار گرقته است؟ تا حدي به اين دليل که يکباره مفهوم حرکت و تکامل در نظر گرفته ميشود، چيزي که تا کنون بطور سيستماتيک توسط ايدئولوژي مسلط به فراموشي سپرده شده بود، در واقع از خود مي پرسيم: قدرت اين ويروس نفرين شده تا چه حد است ؟ تا چه حد گسترش مي يابد ؟ همه اينها با اقدامات قرنطينه اي کاملاً غيرمعمول که هم رسانه‌ها حول آن هياهو مي کنند و هم انواع ترسها را برانگيخته است.
تصادف عجيب اينکه که مارکس در طول نگارش کتاب سرمايه ، از استعاره «جوانه، نطفه»(٢) براي نشان دادن تکامل تاريخي استفاده ميکند ، اينکه واقعيت اجتماعي چگونه در شکل گيري دائمي است و تضادهاي اجتماعي در درون شيوه قديمي توليد منجر به ظهور سرمايه داري ميشود؛ او حتي نشان مي دهد چگونه سرمايه داري به نوبه خود در بطنش گذار انقلابي را مي پرورد که زمينه (٣) را براي گذار بسوي زيست مشترک، همگاني ، کمونيسم فراهم مي آورد: « رشد آزادانه همه »(٤) با اجتماعي کردن وسائل توليد، که سرمايه داري آغازگر و در عين حال مصادره کننده آن بود «نيروهاي مولد» را در انحصار طبقه اي در اورد که آنرا بسود خود منحرف نمود( با دستمزدي کردن اکثر فعاليتهاي توليدي)؛ به همين شکل در مورد بانکها، خدمات عمومي ، جمع آوري اطلاعات ، خلاقيت ها ، استعدادها ، فعاليت هاي مبارزاتي و صنفي.
به همين دليل است که اين مفهوم براندازانه حرکت، نبايد فقط در مورد ويروس بکار گرفته شود، چنانکه که رسانه هاي سرمايه داري انجام مي دهند. زيرا نبايد ديواري بين طبيعت و جامعه کشيده شود و اين دومين جنبه روند نگرش مارکسي است. نه، اين ويروس يک پديده صرفا طبيعي و کشنده نيست( همانگونه که مطالعه جنبش اجتماعي را نمي توان از طبيعت جدانمود): از همان ابتداي دست نوشته سال ١٨٤٤(٥)، مارکس تأييد مي کند که «انسان بخشي از طبيعت است » و دوستش انگلس در خزان عمرش در کتاب ديالکتيک طبيعت همين را مي گويد:« ما به طبيعت متعلق هستيم، با گوشتمان با خونمان وبا مغز مان» و تنها برتريمان از ديگر حيوانات آنست « که قوانين طبيعت را ميشناسيم و ميتوانيم بدرستي از آنها استفاده کنيم»(٦). اين همان چزي است که سرمايه داري قادر به آن نيست.
بنابراين بين ويروس و سرمايه داري هيچ ديواري وجود ندارد ، بلکه بر عکس کنشهاي متقابل بسياري بين آندو موجود است. ابتدا از سوي بالا : ويروس از آسمان نيفتاده است، گسترش آن ناشي از قطع درختان و ويران کردن جنگلهاي بزرگ است(٧)،که موجب کوچ تعداد زيادي از حيوانات وحشي که زيست گاهشان نابود شده به شهرهاي بزرگ است، حيواناتي که مي توانند مستقيما ويا غير سستقيم انسان را آلوده کنند. و از سوي پائين: سه ميليارد انسان که آب و صابون ندارند تا دستهاي خود را بطور مرتب شستشو دهند... و حتي در فرانسه قدرت ششم جهان ، ما از انتخاب جامعه اي فا جعه بار که به ما تحميل شده رنج ميبريم که ناگهان براي محدود کردن مخاطرات ويروس جز راه حل قرون وسطائي قرنطينه راه ديگري برايش باقي نمانده است: نابودي تحقيقات بنيادي، فشار لابراتوارهاي داروئي و تلاش آنها براي سود کوتاه مدت، ويران کردن بخش صنايع خدمات بهداشت عمومي، به ويژه اين کمبود باور نکردني ماسک، تست آزمايشگاهي، ژل هيدرو الکلي، دستگاه تنفس مصنوعي، تختهاي احيا، کارکنان بهداشتي...و مرگ و مير وحشتناک در آسايشگاه هاي سالمندان. مارکس قبلاً تقريباً ناتواني سرمايه داري را براي ايجاد «ذخاير» در جهت منافع عمومي ذکر کرده بود. اين روش«ذخيره کردن» در روند توليد اگرچه وجود دارد اما بويژه در جهت سود بري سرمايه داران از طريق احتکار و يا در شرائط بحران اقتصادي است (٨). عوارض اين پيامدها در حوزه حقوق اجتماعي نيز احساس مي شود: بيکاري موقت بسياري با حقوق نامشخص، اجبار به کار گروهي ديگر در بخش هاي غير اضطراري ( وبدون هيچ گونه وسائل حفاظت از جمله در شرکت آمازون) ، در نهايت تحميل ٦٠ ساعت کار در هفته تا آخر دسامبر. البته نبود امنيت اجتماعي و بهداشت پيشگيري را نبايد فراموش کرد، که حتي امروزه وضعيت عمومي سلامت در مقاومت در برابر ويروس موثر است. مارکس پيشتر ارتباط اپيدمي و سلامت را به دليل استثمار بيش از حد از کارگران ذکر کرده است (٩)... پيامد هاي نيز وجود دارند از نظر آزادي ها ، رسانه ها و چالش مردم شناختي (همبستگي انسانها ، يا نا همبستگي آنها ؟): تبليغات در مورد متهم کردن فرانسويها که گويا در اصل آنها مسئول همه گيري ويروس هستند، صف هاي افراد وحشت زده بدون اينکه حتي جرات داشته باشند از يک فاصله از همنوع خود استقبال کنند. (بله فاصله فيزيکي ، نه «فاصله اجتماعي» همانطور که سخنرانان رسمي مي گويند)...قطعاً ، سرمايه داري قادر به رودر روئي با چالش هاي جديد نيست. . سرانجام ، نه جنگ ، نه اتحاد مقدس: ويروس ناآگاه است ، او نيست که به ما اعلام جنگ مي کند. از طرف ديگر ، در طول فعاليت ويروس ، مبارزه طبقاتي ادامه دارد ، حتي افزايش مي يابد، و مانند هر بحران جدي دو فضاي ممکن در برابر ما قرار مي دهد( مفهوم بحران براي مارکس محوري است): يا يک يورش تازه اقتدار گرائي و سياست رياضتي سرمايه و پرداخت هزينه توسط مردم وپر کردن جيب انگلهاي مالي با ميلياردها دلار، با به اصطلاح مشارکت بخش خصوصي با دولتي يا از طريق صندوق پس انداز بيمه ها، اين قهرمان بهداشت و سلامت خصوصي سازي شده البته در بخشهاي پر منفعت آن....و يا احياي مبارزات، ويک سياست جايگزين واقعي با کنترل عمومي در همه بخشهاي کليدي و پيشروي به سوي يک انسان شناسي کمونيستي (١٠) که در همه جا در حال «جوانه» زدن است: بسياري از مردم فهميده اند که کارمندان دولت که گويا بي فايده اند و ساير کارمندان باحقوق ناچيز که «هزينه» بر هستند، خلاصه همه کساني که « هيچ حسابشان» نمي کنند، در شرائط بحراني واقعا اساسي هستند؛ و يا دست زدن هاي مردم هر شب در ساعت ٨ شب که «نشانه کوچک»(١١) ديگري از روزگار کنوني است که تخريب از پيش برنامه ريزي شده بيمارستان عمومي را در آينده پيچيده تر مي کند؛ يا باز اين اعتراض فمينيستي که عذرخواهي روزنامه لو پاريزين را موجب شد که در صفحه اول فقط از چهار مرد خواسته بود که به ما بگويند که « جهان بعد» چگونه بايد باشد.
جهان بعدي ؟ همه چيز ممکن است ، وجلوي روي ماست. اين وظيفه ماست که اين «جوانه ونطفه» را بپرورانيم(١٢)
(١) - ٨ آوريل ٢٠٢٠
(٢) – نه بار کلمه «نطفه»(ترحمه ژان پير لوفور سرمايه) و يا حتي چهارده بار( ترجمه اصلي ژوزف روي نشر کلاسيک فلاماريون) در سه کتاب کاپيتال آمده؛ البته اين مفهوم نزد مارکس بطور ثابت مورد استفاده قرار گرفته.
(٣) - «در حال حاضر کمونيسم وجود دارد» ، اشاره به عبارت فيلسوف بزرگ لوسين سوکه به تازگي در اثر کرونا ويروس در گذشت
(٤) - مانيفست حزب کمونيست ، پايان قسمت ٢
(٥) - گفتن اينکه زندگي جسمي و فکري انسان به طور غيرقابل تفکيک با طبيعت در ارتباط است ، به معني اين است که طبيعت به طور پايدار با خودش در ارتباط است ، زيرا انسان جزئي از طبيعت است ( نسه خطي صفحه ٦٢ء ١٩٦٢)
(٦) - ديالکتيک طبيعت ص ١٤١ اديسيون سوسيال ١٩٦٨
(٧) - مارکس: « روح اصلي توليد سرمايه داري، بيشترين سود در کمترين مدت است که در تضاد با کشاورزي است، که بايد توليد خود را با همه شرايط وجود دائمي نسل هاي متوالي بشر در نظر گيرد. نمونه بارز اين امر توسط جنگل ها ارائه شده است: بعضي اوقات آنها فقط در مواردي که متعلق به بخش خصوصي نباشند ، کم و بيش به نفع مردم اداره مي شوند». کتاب کاپيتال ٣ ص ٨٢٥ بند ٢.
(٨) - مارکس مي نويسد: در يک جامعه کمونيستي براي توليد چيزهايي که هيچ «اثر مفيد فوري اي ندارند جامعه بايد از قبل مقدار کار را محاسبه کند» و اين « براي مدت زمان طولاني ، يک سال يا حتي طولاني تر »،چيزهائي که در شرائط معين ضروري خواهند بود. حالا برويد اين را براي سرمايه داران توضيح دهيد که ماسک ها ، آزمايش ها ، محلول هاي هيدروالکلي ، دستگاه تنفس مصنوعي و غيره بايد ذخيره شوند. صحبت از تحقيقات بنيادي به کنار.( کتاب سوم کاپيتال ١٦ ص ٢٧٦)
(٩) – کاپيتال ١٠.٢ ص ٢٦٨ « همان حرص کوري که رمق زمين را مي گيرد، به ريشه نيرو هاي محرک جامعه حمله مي کند. اپيدمي هاي دوره اي گواه اين کاهش است به همان روشني کاهش قد سربازان آلماني و فرانسوي».
(١٠) - مارکس يک انسان شناسي سرمايه داري را که با مفاهيم سن يا حتي روز و شب را بازي کرده تا به سرمايه داران اجازه دهد کودکان کار را به کام مرگ بکشند مسخره مي کند، او از اين طريق يک انسان شناسي کمونيستي را پيشنهاد مي کند. اين موضوع مورد علاقه لوسين سو بود. (کاپيتال ١٠.٦ ص٣٠٩ )
(١١) - کاپيتال مقدمه چاپ اول ص ٦
(١٢) – روزنامه لو پاريزين. با عکس ٤ مرد در صفحه اول « آنها جهان بعد را توضيح ميدهند»( ٥ آوريل ٢٠٢٠)
Serge Ressiguier
پرفسور اگرژه ادبيات کلاسيک
انتهای پیام
عناوین مهم :
